Fanny’s factcheck: Bergen we ons hoogradioactief afval 400 meter onder de grond?

Welk afval is bestemd voor diepe berging?

Het hoogradioactief afval in België is inderdaad voornamelijk (al dan niet opgewerkte) verbruikte kernbrandstof uit onze kerncentrales. Kernbommen zijn gelukkig nooit geproduceerd in België, dit soort afval hebben we niet en hoeven we dus ook niet te bergen. 

Wist je dat ... we bij SCK CEN alleen aan vreedzame toepassingen van de nucleaire wetenschap werken? In één van onze vier grondbeginselen schrijven we het duidelijk: wij vormen een blokkade voor de verspreiding van kernwapens. Je ontdekt alles over onze inspanningen om te voorkomen dat nucleaire technologie voor verkeerde doeleinden wordt ingezet in Fanny's Factcheck 'Non-proliferatie' 

Maar het is niet enkel hoogradioactief afval dat diep zal worden geborgen. In België zal al het langlevend afval in zo’n bergingsinstallatie terecht komen. Deze beslissing werd op 28 oktober 2022 vastgelegd in een Koninklijk Besluit. 

Afvalcategorieën

Als we de classificatie van radioactief afval in België er weer bij nemen, zal dus het categorie B- én C-afval naar een ondergrondse bergingssite gaan. Het categorie C in België is zoals gezegd voornamelijk (al dan niet opgewerkte) verbruikte kernbrandstof uit onze kerncentrales en onderzoeksreactoren.

Het afval dat tot categorie B behoort, middel- en laagactief langlevend afval, wordt hoofdzakelijk geproduceerd bij de fabricage en de opwerking van kernbrandstof, bepaalde andere activiteiten in kerncentrales waarbij filters en harsen worden gebruikt, en bij ontmantelingsactiviteiten die in de toekomst steeds belangrijker zullen worden. 

Ook in andere takken van de nucleaire industrie wordt, in mindere mate, C- en vooral B- afval geproduceerd. Bij de productie van medische radio-isotopen bijvoorbeeld, waarin onze BR2-reactor een enorm belangrijk, wereldwijd aandeel heeft, wordt ook afval gegenereerd. 

Hoe lang is lang?

Volgens de definitie heeft langlevend afval een halfwaardetijd van meer dan 30 jaar. Fanny’s gids spreekt over 200.000 jaar, maar sommige radio-isotopen blijven zelfs een miljoen jaar radioactief! Eén miljoen jaar, we kunnen ons er amper iets bij voorstellen. Met veel geluk wordt een mens 100 jaar. De oudste gebouwen en beschavingen die we kennen, zijn een paar 1000 jaar oud. Het radioactieve afval moet langer van mens en milieu worden afgeschermd dan om het even wat de mens tot nu toe gebouwd heeft, en zelfs langer dan de homo sapiens bestaat. Enter … geologie!

Onderzoek naar diepe of geologische berging

Toen in de jaren ’70 de eerste commerciële kerncentrales hun intrede in het Belgische energielandschap deden, sprongen we in België ook als echte pioniers op het vraagstuk van het langetermijnbeheer van hoogradioactief en/of langlevend afval. Zo startten we het onderzoek naar diepe kleilagen om het radioactief afval in te bergen. Daarbij zag HADES het levenslicht: het ondergronds laboratorium op 225 meter diepte in de Boomse Klei. Dit labo wordt beheerd door EURIDICE, het samenwerkingsverband tussen SCK CEN en NIRAS. 

Wist je dat je virtueel in het hart van HADES kan duiken? In het bezoekers- en ontmoetingscentrum Tabloo staat een lift experience die je virtueel meeneemt naar de diepe ondergrond.

Warm, warmer,…

Hoogradioactieve straling is zo intens dat het bij het radioactief verval warmte afgeeft. Deze afvalvaten moeten eerst een aantal decennia bovengronds afkoelen, vooraleer ze in een diepe kleilaag kunnen geborgen worden. De klei zou anders te sterk opwarmen en voor veiligheidsproblemen kunnen zorgen. Hoe reageert klei wanneer het gedurende lange tijd opwarmt? Ook dat onderzoekt EURIDICE in het ‘PRACLAY’ experiment.