SCK CEN geeft nieuwe dimensie aan nucleair onderzoek

Het nucleaire onderzoekscentrum SCK CEN is pionier in de integratie van sociale en ethische aspecten in nucleair onderzoek. Het richtte in de jaren ’90 hierover een eigen onderzoeksprogramma op. Vanuit die voortrekkersrol wist SCK CEN het debat in Europa aan te zwengelen. De inspanningen werden beloond. Sinds 2020 krijgen sociale wetenschappen een centrale plaats in onderzoek naar stralingsbescherming. “Door mensen vanaf het begin actief te betrekken, kunnen we de impact van onderzoek vergroten”, weet Catrinel Turcanu, expert in sociale wetenschappen bij SCK CEN.

Europa pleit dus voor meer integratie van sociale en ethische aspecten in onderzoek naar stralingsbescherming – een advies dat ze zelf ook ter harte neemt. Inmiddels werden er al vier door CONCERT gefinancierde deelprojecten met een sociale inslag voltooid, waaronder CONFIDENCE. Dat omvangrijke project identificeerde onzekerheden in crisissituaties en besprak de manier waarop die onzekerheden de uitgestippelde noodplanning kunnen beïnvloeden. “Beleidsmakers baseren hun beleid op aannames. Neem bijvoorbeeld een gouverneur die het provinciaal rampenplan afkondigt en aanmaant tot schuilen. Het is veiliger om binnen te blijven, maar hoe zullen mensen reageren als hun kinderen nog op school zijn? Laten ze de kinderen op school en blijven ze binnen? Of rijden ze meteen naar daar om ze op te halen? In crisissituaties is iedereen beleidsmaker. Aannames durven dus afwijken van het feitelijke gedrag”, aldus Catrinel Turcanu. Inzicht in het ‘hoe’ en ‘waarom’ mensen zich in specifieke situaties gedragen, kan de effectiviteit van beleidsmaatregelen vergroten. SCK CEN leverde in die deelprojecten een grote bijdrage met sociaal-wetenschappelijk onderzoek.

Haalbaarheid en vertrouwen

Om dat gedrag en de beïnvloedende factoren in kaart te brengen, haalden de projectpartners alle mogelijke methodes uit de kast. Ze analyseerden de inhoud van media-artikels, organiseerden een grootschalige survey in drie Europese landen en observeerden bij elf nucleaire crisisoefeningen. Daaruit blijkt dat ieder individu verschillende fases van onzekerheid doorloopt. “In de eerste fase stellen we onszelf de vraag of we de informatie die binnenkomt, kunnen vertrouwen. We informeren ons verder en luisteren naar het advies van de bevoegde instantie. Dan komt het moment waarop we moeten beslissen: volgen we dat advies? Of net niet? Als we het advies willen volgen, is dat praktisch dan ook mogelijk? Heb ik thuis jodiumpillen om in te nemen? Ben ik mobiel genoeg om zelfstandig te evacueren? Beleidsmaatregelen die eenvoudig toe te passen zijn, worden sneller nageleefd. Tot slot evalueren we of de maatregel – voor ons persoonlijk – het gewenste effect heeft gehad. Na die evaluatie start de cyclus opnieuw”, verduidelijkt Tanja Perko. Naast praktische haalbaarheid is ook vertrouwen een van de meest invloedrijke factoren. “We zijn sneller geneigd om het advies te volgen van instanties die ons vertrouwen genieten.”

Trend

De projectpartners formuleerden een set van praktische aanbevelingen die beleidsmakers helpen om de juiste aannames te maken en actoren op het terrein bijstaan om een interventie niet op sociale barrières te laten botsen. “Met CONCERT en zijn deelprojecten hebben we een grote sprong voorwaarts gemaakt. Belangrijk is dat we ons die spiegel blijven voorhouden, de discussie levend houden en integratie blijven stimuleren. Enkel zo kunnen we de kloof tussen wetenschap en maatschappij dichten”, besluit Catrinel Turcanu.