Crisisbeheersing
Klaarstaan wanneer het nodig is
Permanente meting van radioactiviteit
Het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) houdt een scherp toezicht op de radioactiviteit op het Belgische grondgebied. Het agentschap beheert het TELERAD-netwerk: meer dan 250 meetstations meten 24 op 24 uur radioactiviteit in de lucht en het rivierwater. Er worden ook continu lucht-, water-, grond- en voedselstalen genomen en geanalyseerd: SCK CEN levert hierin een belangrijke bijdrage. Zodra er een limiet overschreden wordt, treedt er een alarm in werking.
Komt dat vaak voor? De nucleaire sector is gebonden aan strikte veiligheidsregels en –procedures. De kans op een nucleair ongeval is dan ook klein, maar nooit uitgesloten. Bij een nucleair incident of ongeval kan radioactiviteit vrijkomen in de lucht, in het water of in de bodem. Om de gepaste maatregelen te kunnen treffen, moet de overheid de situatie juist kunnen inschatten.
Meetcel met innovatieve gadgets
Om besmetting of zelfs een radioactieve wolk snel in kaart te brengen, voert SCK CEN ook metingen vanuit de lucht uit met drones en/of helikopters. SCK CEN adviseert de overheid trouwens in het opstellen van de meetstrategie.
Bij een nucleair ongeval – hoe klein ook – rukt de Meetcel uit. Die Meetcel is een team onder leiding van het FANC, dat radiologische metingen uitvoert. SCK CEN maakt deel uit van het team samen met experten van de Civiele Bescherming, Defensie, het Nationaal Instituut voor Radioelementen (IRE) en het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV). De cel organiseert regelmatig drills om specifieke procedures in de vingers te krijgen, en oefeningen om de volledige noodplanwerking te testen.
Verspreiding voorspellen
Experts van SCK CEN hebben atmosferische verspreidingsmodellen ontwikkeld om de radiologische impact bij een nucleair incident te kunnen berekenen. Die computermodellen houden rekening met meerdere factoren waaronder meteorologische omstandigheden en de eigenschappen van de geloosde radioactieve deeltjes. Radioactief jodium zal zich bijvoorbeeld sterk op de grond afzetten, zeker bij regen, terwijl edelgassen als xenon en krypton dat niet doen.
Hiermee kan SCK CEN voorspellen hoe de verspreiding in functie van de tijd zal verlopen. Als er verhoogde waarden aan radioactiviteit gemeten worden, kunnen de onderzoekers ook omgekeerd berekenen waar de lozing heeft plaatsgevonden. Daarom worden de modellen ook ingezet ter verificatie van het verdrag op het bannen van kernproeven.
Impact analyseren
SCK CEN brengt alle factoren in kaart. Welke radioactiviteit kwam er vrij? In welke concentraties? Hoe zal die radioactiviteit zich verspreiden? Vervolgens maakt SCK CEN de vertaalslag. Hoeveel radioactiviteit neemt de bevolking op door deeltjes in te ademen of niet te schuilen? Zal de voedselketen besmet geraken? SCK CEN analyseert de verwachte impact op korte en lange termijn. Op basis van die impactanalyse stellen experts van SCK CEN in het kader van het federale noodplan tegenmaatregelen voor om de bevolking en het milieu te beschermen (bv. bepaalde voedselgewassen niet eten).
Expertise dankzij impactstudies
Bij een nucleair of radiologisch ongeval staat SCK CEN de overheid dus met raad en daad bij. Het onderzoekscentrum adviseert vanuit de expertise die het door het uitvoeren van impactstudies heeft opgedaan. Met die studies wil SCK CEN het gedrag en de verspreiding van radioactieve stoffen in het milieu begrijpen. Welke processen liggen aan de basis van de verspreiding? Welk effect heeft straling op planten? Om hierin inzicht te krijgen, voert SCK CEN laboratorium- en veldexperimenten uit. Die kennis gieten onderzoekers van SCK CEN in wetenschappelijke modellen. Die modellen voorspellen de radiologische dosissen die mens en leefmilieu te verwerken krijgen. Daarnaast ontwikkelen wetenschappers ook tegenmaatregelen.
Weet jij wat je bij een nucleair ongeval moet doen?
Bij een noodsituatie concentreert de uitbater zich op het technische aspect, terwijl de overheid op de bescherming van de bevolking van mens en milieu focust. Wist je dat je zelf de gevolgen ervan ook kan beperken? Bezoek nucleairrisico.be en ontdek hoe je jezelf kan beschermen. ‘Nucleair risico’ is een sensibiliseringscampagne van het Crisiscentrum. Het crisiscentrum lanceerde de sensibiliseringscampagne, omdat het nationaal nucleair noodplan op 6 maart 2018 geactualiseerd werd.
Geïnteresseerd in een opleiding?
Iedereen die zich in dit onderwerp wil verdiepen, kan zich voor een opleiding bij SCK CEN Academy inschrijven.