Straling meten in de ruimte
Hoe brengt SCK CEN de blootstelling aan kosmische straling bij ruimtemissies in kaart?
DOSIS 3D voor monitoring in het ISS
SCK CEN maakt sinds 2009 deel uit van het DOSIS 3D-consortium. Dit partnerschap, onder leiding van DLR, het Duitse onderzoekscentrum voor lucht- en ruimtevaart – brengt experten samen van België, Duitsland, Hongarije, Oostenrijk, Polen, Tsjechië, Zwitserland, Japan en China. Het team stuurt elke 6 maanden detectoren naar de Columbus-module van het Internationaal Ruimtestation ISS. De Columbus-module is een Europees laboratorium dat wordt gemonitord door tientallen dosimeters. Die registeren hoeveel straling er in totaal wordt geabsorbeerd tijdens de periode dat astronauten er in de ruimte zijn, net als de schommelingen doorheen de tijd.
Elk halfjaar – dus bij elke rotatie van de bemanning – vervangen we de detectoren en lezen we ze uit. Uit de resultaten tot dusver kunnen we afleiden dat het dosistempo in de Columbus module zo’n 200 keer hoger is dan op het aardoppervlak en dat er variaties van enkele tientallen procenten zijn afhankelijk van de zonneactiviteit, de hoogte van het ISS boven het aardoppervlak en de positie binnen de Columbus module.
Foto: © ESA
💡 Klik voor meer informatie verder naar deze paper ‘DOSIS & DOSIS 3D: long-term dose monitoring onboard the Columbus Laboratory of the International Space Station (ISS)’.
Lid van internationale expertgroep
SCK CEN neemt steevast deel aan ‘WRMISS – The Workshop on Radiation Monitoring for the International Space Station’. Tijdens die jaarlijkse bijeenkomst komen experts, waaronder NASA en ESA, samen om metingen in actuele ruimteprogramma’s te bespreken. Zo discussiëren we mee over bijvoorbeeld simulaties van de stralingsdosis voor astronauten en delen we onze kennis met wereldwijde partners ten gunste van de gezondheid van ruimtevaarders, in ruimtestations om de aarde zoals ISS, of toekomstige missies naar de maan en Mars.
🔗 Meer weten over WRMISS? Bezoek wrmiss.org.
300 Belgische sensoren aan boord van Artemis I
Op 16 november 2022 lanceerde de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA haar gloednieuwe maanraket SLS (Space Launch System). Die 98-meter hoge raket katapulteerde het ruimteschip Orion in een baan om de maan. Dat ruimteschip was ‘bemand’ met drie poppen die meevlogen en zorgvuldig alle omstandigheden aan boord maten. Commandant Moonikin Campos – de pop van NASA – mat de druk en belasting die astronauten bij de lancering ondervinden. De twee andere poppen – Helga en Zohar – brachten de blootstelling aan kosmische straling tijdens een maanmissie in kaart – tot op orgaanniveau!
Tijdens de Artemis I-missie droeg de Duitse pop Helga geen vest, haar Israëlische zus Zohar wel. “We plakten bij beide poppen een 100-tal dosimeters aan de buitenkant – naar analogie van het menselijke lichaam ter hoogte van de huid. Wat we op die plaats konden meten, vertelt ons veel over de dosis die we in meer stralingsgevoelige organen vinden. Denk bijvoorbeeld aan de maag, de longen of de baarmoeder.
Bij Zohar – de pop met vest – herhaalden we dat, maar plaatsten we 100 extra detectoren bovenop de vest. Dat gaf ons de kans om de stralingsblootstelling tussen beide poppen te vergelijken, het stralingsverschil bij het dragen van een ruimtevest te berekenen en op die manier de bescherming ervan na te gaan.” verduidelijkt Olivier Van Hoey, dosimetrie-expert bij SCK CEN.
Dit experiment luistert naar de naam ‘MARE’, wat een acroniem is voor ‘Mastroshka AstroRad Experiment’. Het is een samenwerking tussen het DOSIS 3D-team, NASA, Lockheed Martin, de Israëlische ruimtevaartorganisatie ISA en StemRad.
💡 Meer weten? Lees hier verder.