Financiering en autonomie
Wij, het nucleaire onderzoekscentrum SCK CEN, spelen een wereldwijde pioniersrol in nucleaire wetenschap en technologie. Ons onderzoek blijft niet binnen de grenzen van het bekende. We tasten objectief de grenzen van de wetenschap af om maatschappelijke innovatie te verwezenlijken. Maar wie financiert dat onderzoek?
Onze financiering komt deels van de overheid (algemene werkingsdotatie en specifieke Belgische opdrachten) en deels uit inkomsten die we zelf genereren (eigen inkomsten door contractonderzoek & dienstverlening), en daarnaast toegekende Europese onderzoeksprojecten. We willen in de toekomst voor meer eigen inkomsten zorgen.
Wie is SCK CEN?
Ons nucleair onderzoekscentrum SCK CEN heeft geen aandeelhouders in de klassieke betekenis, we werken in het belang van de samenleving. Dat is niet onbelangrijk: we keren geen winsten uit aan aandeelhouders. Inkomsten vloeien terug naar onderzoek.
We zijn een Stichting van Openbaar Nut (SON) met een privaatrechtelijk statuut. Wat betekent dit? Een Stichting van Openbaar Nut heeft als belangeloos doel de verwezenlijking van een werk van filantropische, levensbeschouwelijke, religieuze, wetenschappelijke, artistieke, pedagogische of culturele aard. Het is ons doel maatschappelijk impact te realiseren op basis van integer en innovatief nucleair onderzoek.
Hoe ziet onze financiering eruit?
We kunnen onze werkingsgelden opsplitsen in vier domeinen.
- Algemene werkingsdotatie
- Eigen inkomsten
- Specifieke Belgische opdrachten
- Europese projecten
1. Algemene werkingsdotatie
Jaarlijks ontvangen wij van de Federale overheid een algemene werkingsdotatie om onze werking te verzekeren, alsook specifieke financiering voor investeringen. Dotaties vertegenwoordigen ongeveer ¼ van het totale budget (cijfers uit 2022).
De algemene werkingsdotatie ondersteunt drie grote pijlers:
- Hiermee kunnen we voldoen aan onze statutaire opdracht, zoals onze expertise in nucleaire veiligheid waarborgen, het behoud van nucleaire kennis garanderen, enz.
- We voeren onze strategie uit zoals afgeklopt in het plan Exploring 2040
- We zorgen ervoor dat onze werking conform blijft aan alle regelgeving zoals veiligheid, milieu, beveiliging,…
2. Eigen inkomsten
Ongeveer de helft van onze werkingsmiddelen voorzien we zelf. Die eigen inkomsten vloeien voort uit bestralingen in de reactor, contractonderzoek, dienstverlening, valorisatie van intellectuele eigendomsrechten, …
In 2023 lanceerden we het nieuwe strategische plan ‘Exploring 2040’. Dat plan moet een optimalisatie in werkingsmiddelen teweegbrengen door meer maatschappelijk impact te realiseren en meer marktgericht te denken. Wij kunnen met ons onderzoek een brug slaan tussen industrie en maatschappij, en willen dit doen via een zoveel als mogelijke zelfvoorzienende houding.
Worden we als SCK CEN dan een commercieel bedrijf? Zeker niet. We blijven wetenschappers, maar met een drive om technieken en technologieën in te zetten in relevante toepassingen, om zo de maatschappij vlotter te bedienen. De inkomsten die we daarbij zouden genereren, vloeien integraal terug naar nieuw onderzoek.
We leven de toepasselijke regels inzake staatssteun en niet-marktverstoring strikt na.
Voorbeelden eigen inkomsten:
-
Nucleaire geneeskunde
Wij zijn reeds decennialang sleutelspeler in de wereldwijde productie van medische radio-isotopen om kanker op te sporen en te bestrijden. Nu kunnen we dankzij jarenlang nucleaire kennis vergaren, een volgende stap zetten: actief onderzoek voeren naar therapeutische radio-isotopen.
Zowel de productie van de radio-isotopen als opdrachten voor klinische en industriële partners zorgen voor extra inkomsten, waarmee we onder andere onze eigen kankeronderzoekslijnen financieren.
-
Materiaaltesten
Meerdere Europese landen, waaronder België, beslisten om de uitbating van kerncentrales te verlengen. De veiligheid ervan is prioritair.
Wij zetten onze kennis over materiaalveroudering in en voeren materiaaltesten uit om de levensduur van een kernreactor nauwkeurig te voorspellen.
-
Ontmanteling en afval
Onze recyclage-expertise bij de ontmanteling van BR3 is een internationaal voorbeeld. Die kennis en ervaring delen we met industriële bedrijven, opdat zij zich kunnen specialiseren tot duurzame experten.
Hoe beheer je radioactieve afvalstromen veilig en economisch efficiënt? Wat zijn de best mogelijke oplossingen voor radioactief afval en hoe herstel je radioactief besmette terreinen? Wij onderzoeken, gidsen en reiken nieuwe technologieën aan.
3. Specifieke Belgische opdrachten
De overheid heeft vaak specifieke opdrachten voor ons nucleair onderzoekscentrum, waarvoor ze een budget toekennen. Dit budget is uitsluitend toegewezen aan die specifieke opdracht.
-
MYRRHA
MYRRHA is ’s werelds eerste onderzoeksreactor die door een deeltjesversneller wordt aangedreven. MYRRHA opent de weg naar ontelbare veelbelovende technologieën en toepassingen, bijvoorbeeld om het beheer van nucleair afval te optimaliseren en nieuwe medische radio-isotopen te produceren. Wij, SCK CEN, verzorgen het ontwerp en de bouw van de MINERVA, MYRRHA fase I onderzoeksinfrastructuur in nauwe samenwerking met MYRRHA ivzw.
-
RECUMO
Het RECUMO-project biedt een structurele oplossing voor de radioactieve restanten die na het productieproces van medische radio-isotopen overblijven. Zo verzekeren we wereldwijd de bevoorradingszekerheid ervan.
-
SMR-LFR
De federale regering besliste in 2022, naast een forse versnelling van hernieuwbare energie, ook andere technologieën te onderzoeken om de klimaatdoelstellingen van 2050 te behalen. Ze investeert in onderzoek naar innovatieve Small Modular Reactors (SMR) en gaf de opdracht aan ons om onderzoek en ontwikkeling in handen te nemen.
4. Europese projecten
Europa zet sterk in op wetenschap en innovatie, en lanceert hiervoor heel wat initiatieven. Bedrijven en onderzoekscentra worden aangemoedigd om te participeren in projecten en zo gebruik te maken van Europese financiering voor hun onderzoek en innovaties.
Wij nemen deel aan verschillende Europese onderzoeksprojecten, goed voor ongeveer 4% van het jaarlijkse werkingsbudget.
Voorbeelden van zulke projecten zijn RadoNorm, NOMAD en ENGAGE:
-
RadoNorm
56 partners uit 26 verschillende landen onderzoeken de effecten van chronische blootstelling aan dosissen radon en andere natuurlijke radionucliden op mens en milieu. Het ultieme doel is om het risicomanagement te verbeteren en zo het risico op kanker te verminderen. De consortiumpartners wijden een onderzoeksbudget van 22 miljoen euro aan het Horizon 2020-project, genaamd RadoNorm.
-
NOMAD
Het Europese onderzoeksproject NOMAD draagt bij aan het Europees streven om de veiligheid en betrouwbaarheid van kernreactoren van de tweede en derde generatie te garanderen. Het ontwikkelt bovendien technieken om de staat van kuipstaal nauwkeurig te garanderen.
-
ENGAGE
ENGAGE onderzoekt de betrokkenheid van stakeholders in verschillende situaties van blootstelling aan ioniserende straling. Zo bestudeert ENGAGE bijvoorbeeld de rol van patiënten en dokters in nucleaire geneeskunde, de betrokkenheid van lokale gemeenschappen in rampenplannen, of de potentiële samenwerking tussen overheden in de strijd tegen blootstelling aan radon.
Onafhankelijk onderzoekscentrum
Alles wat wij doen, staat in het teken van de maatschappij. Zo zorgen we voor oplossingen voor grote uitdagingen zoals klimaatverandering, afvalbeheer en de strijd tegen kanker. Die noden bepalen onze projecten. Ze kunnen zelfgekozen zijn, of uitgevoerd op vraag van de overheid.
We vervullen onze missie op onafhankelijke wijze met voldoende armslag van de Belgische Staat, zowel operationeel als financieel.
We dragen die onafhankelijke, wetenschappelijk integriteit hoog in het vaandel. Wetenschap moet relevant zijn voor het beleid, niet het beleid voorschrijven. Als kritische wetenschappers willen we met ons onderzoek correct informeren, zonder ideologische of dogmatische restricties.
Daarnaast beschikken we over een Wetenschappelijk Advies Comité (WAC), samengesteld uit interne en externe leden, dat waakt over de onafhankelijkheid en de kwaliteit van het onderzoek.
Belgische verankering
De Raad van Bestuur bepaalt hierbij de strategie van ons onderzoekscentrum SCK CEN, ook rekening houdende met lange termijn maatschappelijke evoluties. De leden van die raad zijn voor zes jaar benoemd bij Koninklijk Besluit door de federale regering, op voordracht van de Minister van Economie en de Minister voor Energie. De leden hebben verschillende complementaire expertises.
Daarnaast zijn wij onderworpen aan het toezicht van de Minister van Economie en de Minister voor Energie, door tussenkomst van regeringscommissarissen die zij aanwijzen. Die regeringscommissarissen wonen de vergaderingen van de Raad van Bestuur bij met raadgevende stem en hebben een verhaalsrecht tegen beslissingen van de Raad van Bestuur waarvan zij menen dat deze ingaan tegen de wet, de statuten van SCK CEN of het algemeen belang.