SCK CEN maakt deel uit van ‘Citizen Science Incubator’
Sociale wetenschappers lanceren 6 burgerinitiatieven tegen
radonproblemen in Europa via RadoNorm
Citizen science of burgerwetenschap: we waren al getuigen van knappe projecten zoals het Vlaamse ‘CurieuzeNeuzen’ of ‘ObsIdentify’. Wist je dat je ook ‘RadoNorm’ aan dat lijstje mag toevoegen? Het consortium met onder andere onze eigen sociale wetenschappers lanceerden eerder al vier succesvolle citizen science proefprojecten en gaat nu een stapje verder. "RadoNorm zal de rol van 'citizen science incubator' op zich nemen waarbij we liefst 6 Europese initiatieven ter bescherming uitrollen. Sommige daarvan starten al in september 2023," aldus SCK CEN-experten Tanja Perko en Mabel Akosua Hoedoafia.
Citizen science: heilige graal tegen radonproblemen?
Voeren niet-professionele wetenschappers een wetenschappelijke studie uit, dan doen zij aan citizen science of burgerwetenschap. Vaak werken burgerwetenschappers samen met professionele onderzoekers. Burgers nemen deel aan onderzoek, voelen zich betrokken, praten erover, dragen actief bij aan het thema... waardoor citizen science niet alleen nieuwe kennis genereert, maar het ook een boost kan geven aan wetenschapseducatie en beleidsvoering.
"Dat klinkt ons als muziek in de oren als het gaat om onze wens om het radonprobleem onder de aandacht te brengen. Radon is de op één na belangrijkste oorzaak van longkanker in Europa. Daarom zou het geen ver-van-mijn-bed onderwerp moeten zijn. Helaas merken we dat mensen wel op de hoogte zijn van de risico's van Radon, maar gewoon geen actie ondernemen. Of burgerwetenschap dat kan oplossen, zoeken we nu uit,” benadrukt Mabel Akosua Hoedoafia, citizen science experte bij SCK CEN.
Wat is radon en hoe vormt het een gezondheidsprobleem?
Terwijl roken nog steeds de belangrijkste oorzaak van longkanker is, is er een andere stille bedreiging die vaak onopgemerkt blijft: radon. In Europa wordt het erkend als de op één na grootste oorzaak van longkanker. Radon is een kleurloos, geurloos en smaakloos gas dat van nature voorkomt in het milieu. Het kan in woningen en gebouwen binnendringen, waar het zich kan ophopen tot gevaarlijke niveaus.Wil je meer weten over Radon en de mogelijke gevaren ervan? FANC - het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle - bundelt online heel wat informatie en organiseert jaarlijks de RadonActie. Klik door naar fanc.fgov.be voor meer informatie en tips om Radon te vermijden.
Wetenschapsincubator RadoNorm: 6 burgerinitiatieven in één klap
De komende twee jaar zal SCK CEN mee de schouders zetten in de ‘citizen science incubator van RadoNorm. Tanja Perko, experte risicocommunicatie bij SCK CEN, verduidelijkt: "Concreet betekent dit dat we verschillende citizen science projecten in Europa rond Radon zullen co-faciliteren. Met RadoNorm lanceerden we in november 2022 een oproep voor dergelijke initiatieven en ontvingen we 19 voorstellen. 6 projecten verspreid over Europa kregen groen licht. SCK CEN zal hen via de incubatorrol ondersteunen als sparringpartner. We helpen hen ook bij het verkrijgen van financiering door modellen aan te leveren of te helpen bij het ontwikkelen van materialen... Alles erop en eraan."
De 6 initiatieven in een notendop
De incubator drijft 6 projecten in Italië, Polen, Portugal, Slowakije, Slovenië en Spanje. Elk initiatief stelt burgers in staat om radonmetingen uit te voeren, voornamelijk in scholen, huizen, kantoren of ondergrondse mijnen. In een specifieke case onderzoekt men ook radonconcentraties in kraan- en drinkwater uit kuuroorden.
Eén van de 6 projecten is bijvoorbeeld het Poolse citizen science project dat in september al start en deel zal uitmaken van het onderwijsprogramma. Mabel Akosua Hoedoafia benadrukt de waarde van het project: "Het zit ingebakken in de lesplannen, dus jongeren zullen er lange tijd intensief mee bezig zijn. Ze zullen niet alleen testen en analyseren, maar ook kijken hoe ze de radonconcentraties effectief kunnen verlagen. Die immense betrokkenheid van jongeren en burgers, een interactief verhaal van A tot Z... Dit gaat verder dan de traditionele wetenschappelijke grenzen. We kijken nu al uit naar de resultaten in mei 2024."
Predictie: wat levert dit op voor burgers en politiek?
Maakt citizen science burgers besluitvaardiger? Is het een hefboom om ook de politiek in beweging te krijgen? Antwoorden krijgen we eind 2024 als RadoNorm zijn rol als incubatorschap afsluit. De prognose is hoopvol: "Tijdens ons pilootproject in Ierland bedeelden we doe-het-zelfkits aan burgers om de hoeveelheid Radon in hun huizen te verminderen. In 9 gevallen werd de veiligheidslimiet overschreden en in 6 gevallen werd actie ondernomen om huizen beter te beschermen.
Het wordt nog beter! Een ander burgerproject bij zwangere vrouwen in Canada leverde zoveel data op dat het politieke beleid inzake radon strenger werd, ten gunste van de bescherming van vrouwen en hun baby's. Ik ben benieuwd wat we op grotere schaal in Europa kunnen bereiken," besluit Mabel.
📷 Foto: "Burgerwetenschappers gebruiken een doe-het-zelf-aanpak voor radonreductie in Ierland onder begeleiding van het Environmental Protection Agency, EPA."
RICOMET 2023
Meer weten? Neem deel aan RICOMET 2023 (30 augustus t/m 1 september in Tabloo, Dessel). De 9e editie van de internationale conferentie over sociale en humane wetenschappen, specifiek over onderzoek naar ioniserende straling, gaat dieper in op de burgerwetenschapsinitiatieven, inclusief discussies erover. Spring gewoon even binnen in Tabloo op 31 augustus om 11u in conferentiezaal 'Proton'. Bekijk het volledige programma op ricomet.eu.
Gerelateerde artikels
16 april '24
25 maart '24
22 maart '24